hayvan refahı

Hayvan refahı bilinçli tüketicilerin önemsediği bir konu ve günümüzde gittikçe daha fazla insan hayvanların yetiştirilme şekliyle ilgilenmekte. Sadece büyükbaş hayvanların değil tavukların ve kafeste yaşayan kanatlıların nasıl yetiştirildiği de önemli.
Tüketiciler sağlıklı ve güvenli hayvansal gıda ürünleri tercih ederken doğaya ve hayvan haklarına saygı göstermek istiyorlar.
Kafes yumurtacılığı, yumurta üretiminde yaygın olan sistemlerden biri olarak öne çıkıyor. Kafes sisteminde tavuklar, hayatlarını demir bir kafeste dışarıya çıkmadan geçiriyorlar. Halbuki tavukların doğal yaşamında hareket halinde olmak büyük önem taşıyor. Ancak zaman içinde çoklu üretim sistemleriyle bu durum ortaya çıktı ve yaygınlaştı. Bugün fark edildi ki besin değeri yüksek yumurta tüketebilmek için yeniden kafessiz yumurtacılığa geçilmeli.

Kafessiz Yumurtacılık Hakkında

Yumurta, besin değeriyle her dönem tercih edilen gıdalar arasında yer alıyor. Bu bağlamda, tavuk yetiştiriciliğinin nasıl yapıldığı ya da yumurta üretim sürecinde tavukların zarar görüp görmediği gibi konular da merak ediliyor. “Kafessiz yumurta nedir” sorusu, Türkiye’de ve dünya genelinde her geçen gün daha çok araştırılıyor. Genel olarak yumurta hakkında bilgiler araştırılırken de bu konu öne çıkıyor. “Kafessiz yumurta organik mi” gibi soruların yanıtları merak ediliyor. Konu önem kazandıkça ya da tüketici bilinçlendikçe üreticiler de kafessiz yumurta yetiştiriciliği konusunda adımlar atmaya başladı. Artık üreticiler kafessiz yumurta yetiştiriciliği belgesi almak için bağımsız akredite kuruluşlarına bağlı uzman denetçiler tarafından çiftlik denetimlerine tabi tutuluyor.
Bu denetimlerde yasal ve hayvan refahı kriterleri, tavuk başına düşen yeterli alanlar, folluk, tünek, yemlik, suluk gibi detaylar, hayvanların sağlık planları, kümesin hijyenik şartları gibi birçok konu titizlikle incelendikten sonra işletme bu konuda belgelendiriliyor.
Gelişen teknoloji ve artan ürün çeşitleriyle beraber gıda endüstrisi zenginleşmeye devam ediyor. Gıda endüstrisinin ilerleyişi, insan sağlığı ve doğa tehdit altında mı gibi endişeleri beraberinde getiriyor. Sürdürülebilir gıda için sürdürülebilirlik uygulamalarının artması çok önemli. Yumurta, insanın sağlıklı beslenme diyetinde büyük öneme sahip. Ancak yumurta alırken ve tüketirken bazı unsurlara dikkat etmek gerekiyor. Aksi halde yumurtadan istenen fayda alınmıyor. Hatta yanlış üretim ve tüketim, lezzeti de etkiliyor.

Kafessiz Yumurtanın Özellikleri
Kafessiz yumurtalar kafeslerde değil, zemin sistemli açık ahırlarda yetiştirilen tavuklardan geliyor. Tavukların yatağı olarak yerde çam talaşı bulunuyor. Tavukların, yumurtalarını tüneklere ve yuva kutularına bırakmalarına izin veriliyor. Bu arada çok sayıda başka tavukla birlikte dar alanlarda olabiliyorlar. Ancak kesinlikle kafeslerde tutulmuyorlar. Tavukların bulunduğu alana, çiftlik yöneticileri karar veriyor.
Serbestçe hareket edebilecekleri bir alan bırakılan kafessiz tavuklar, kafeste tutulan ve sadece oturup yumurtlaması için bekletilenlere göre çok daha iyi bir yaşama sahip oluyorlar. Kafessiz yumurtalar, daha geniş bir alanda yaşayan, kanatlarıyla gagalama ve çırpma gibi normal tavuk davranışı sergileyebilen tavuklar tarafından yumurtlanıyor. Böylece daha insancıl yetiştirildikleri için daha mutlu tavuklar olarak yaşıyorlar.

Mutlu Tavuklar, Besleyici Yumurtalar
Tavuk, doğada binlerce yıldır alıştığı şekilde yaşayarak yumurtladığında sunduğu yumurta da çok daha güçlü oluyor. Çünkü toprakta eşelenerek solucan ya da böcek yiyor. Eşelenme, gagalama, güneşlenme gibi faaliyetler de yumurtanın kalitesine etki ediyor. Kafeste sadece yumurtlamak üzere sürdürdüğü yaşam, onu hem mutsuz ediyor hem de kaliteli yumurta için ihtiyaç duyduğu detaylardan uzak kalmasına neden oluyor.

Kafessiz Yumurtayı Nasıl Anlarız?
Yumurtaların üzerinde 0, 1, 2, 3 gibi rakamlar bulunuyor. Bu kodların anlamlarını bilmek önemli. Yumurta kodlarıyla hangi tür yumurta tükettiğinizi öğrenebilirsiniz.
Alışveriş sırasında yumurtanın üzerinde görebileceğiniz kafessiz yumurta koduyla da bu yumurtaları tercih etmek mümkün oluyor. Yumurtaların nasıl yetiştirildiği yumurta kodlarıyla belli oluyor. Alınan yumurtanın cinsi ve kalitesi de bu şekilde anlaşılıyor. Bakanlık tarafından hazırlanan tebliğ de kod bulunmayan yumurtaların satılamayacağı yönünde. Yumurta üzerindeki kodların anlamı:
0: Organik tavuk yumurtası
1: Serbest dolaşan tavuk yumurtası
2: Kümeste özgür tavuk yumurtası
3: Kafes tavuğu yumurtası

Kafessiz yumurta tüketmek isteyenler yumurtalar üzerinde 2 kodunun olmasına dikkat ediyor. Organik yumurta 0 koduyla ayrılıyor. Çünkü organik yumurtada hiçbir şekilde kimyasal yem kullanılmadan tavuklar besleniyor. Tavukların bulunduğu alanlarda da kimyasal ve yapay olan unsurlar bulunmuyor. Tavuklar tamamen doğal şekilde beslenirken, strese girmeden yumurta bırakıyor. Organik yumurtaları bırakan tavuklara herhangi bir koruyucu ilaç ya da antibiyotik verilmiyor.

Kafessiz yumurtalarla ilgili olarak şunu da belirtmeliyiz; bu yumurtaların denetimi için herhangi bir prosedür yok. Bu da demek oluyor ki kafessiz süreç, tamamen üreticinin sözüne göre ilerliyor. Kafessiz olmanın anlamı, küçük kafeslerde tutulmamaları olarak karşılık buluyor.

Kafessiz Yumurtacılık Nasıl Yapılır?
“Kafessiz yumurtacılık nedir” sorusu teknik olarak tavukların kafeslerde değil, ahır veya depolarda büyütülerek yumurta elde edilmesi olarak cevap buluyor. Buradan yola çıkılarak “kafessiz yumurta” kavramı doğuyor. Yumurtanın kafessiz olması, en yalın haliyle bu yumurtaları bırakan tavukların kafeslerde tutulmadığı anlamına geliyor. Bu serbest dolaşan tavukların yumurtladığı yumurtalara bazen "serbest dolaşan yumurtalar" veya "serbest dolaşan tavuk yumurtaları" da deniyor. Serbest gezen tavuklar, tavuk evinin etrafında dolaşmak, tüneklerde gezinmek ve yuvalara yumurta bırakmak için özgür hareket edebiliyor.

Aslında kafessiz yumurta hakkında çalışmalar eskiye dayanıyor. 1964 yılında İngiltere'de Ruth Harrison'un “Animal Machines” isimli kitabı kafessiz yumurtaları merkeze alıyor. Bu kitapla insanlar, yumurtacı tavukları da kapsayan entansif yetiştirme metotları ve bu metotların hayvan refahına olan etkileri hakkında bilinçlenmeye başlıyor. Bununla birlikte komiteler kurulması ve bazı ülkelerde yasaların kabul edilmesi, önemini daha çok ortaya çıkarıyor. Yapılan araştırmalar hayvanların belli özgürlüklere izin verilmesi gerektiğini vurgularken, özellikle tavuk yetiştiriciliği için bunun çok önemli olduğuna dikkat çekiliyor.
Kafessiz yumurta yetiştiriciliği yapan tesislerde, birbirinden farklı uygulamalar görülebildiği de belirtiliyor. Tavuklar kafessiz, ancak dar alanda ve kalabalık bir şekilde serbest kalabiliyor. Tavuk sayısının fazlalığı, kapının küçüklüğü ve çıkılan alanın küçük beton bir zeminden ibaret olması düşünülünce, aslında kafes tavuğu yumurtalardan pek de farklı olmadığı sonucu da ortaya çıkabiliyor. Tavuklar için GDO’lu yem, antibiyotik ya da hormon kullanılmadığının garantisi verilemiyor. Kafessiz yumurtalarla ilgili farklı görüşler bulunuyor. Tesisler görülemediği için kafessiz yumurta demek, yine çok büyük olmayan bir alanda, çok kalabalık bir ortamda bulundukları anlamına gelebiliyor. Bazen kıpırdayacak hale bile gelemedikleri, üstelik kıpırdasalar bile çıkacak bir kapıları olmadığı ya da gün ışığından yeterli yararlanamadıkları gibi olumsuz durumlar söz konusu olabiliyor. Tüm bu olumsuz alternatiflere rağmen kafessiz yumurtacılığı teşvik etmek adına önemli bir adım olarak karşılanıyor.

Kafessiz Yumurta Hakkında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Hangi yumurtanın sağlıklı olduğu konusunda farklı tartışmalar var. Bu tartışmalardan biri, tavukların yetiştirilmesiyle ilgili olarak bir garantinin söz konusu olmayacağı düşüncesi. Nasıl tavuk yetiştiriciliği yapıldığı, sadece tavuğun daha iyi bir yaşama sahip olmasını etkiliyor. Beslenme açısından dikkat çeken etkenlerden biri yumurta alışverişi sırasında yapılması gerekenler oluyor. Yumurta alırken dikkat edilmesi gerekenler salmonella bakterisinin yol açtığı hastalıklardan korunmak için önemli!

1. Yumurta almadan önce kırılmamış olmasına ya da sızdırma yapmamasına dikkat etmek gerekiyor.
2. Salmonella, yumurtaların beyazı ve sarısı katılaşana kadar tamamen pişirilerek öldürülüyor.
3. Yumurtaları tutarken ve hazırlarken elleri, kapları ve hazırlama yüzeylerini sıcak sabunlu suyla iyice yıkamak önem taşıyor.
4. Bahçeden toplanan yumurtaları soğutmadan önce sıcak suda yıkamak gerekiyor.
5. Bir çiftçi pazarından taze yumurta alınırsa, yumurtaların alındıktan sonraki 36 saat içinde temizlendiğinden ve buzdolabında saklandığından emin olmak çok önemli. Çünkü bu salmonella tehlikesini azaltıyor.

Gastronomide Kafessiz Yumurta
Yumurta, gastronomi dünyasının süper yiyecekleri arasında yer alıyor. Faydalarının yanı sıra yumurtayla birçok lezzetli tarif yaratmak mümkün. Hem lokal mutfağımızda hem de dünya mutfaklarında kendine yer bulan yumurta, Osmanlı mutfağında da en çok kullanılan ürünlerden biriydi.
Gastronomi açısından bu kadar değerli olan yumurtaların faydalarını unutmamak gerekiyor:

• Yumurta iyi kolesterolün yükselmesini sağlayarak kalp hastalıklarını önlüyor.
• Beyin gelişimi için faydalı bulunuyor.
• Göz sağlığını koruyor.
• Önemli bir protein ve B12 kaynağı olarak her gün düzenli tüketilmesi tavsiye ediliyor.

Faydaları dikkate alındığında, yumurta en çok tüketilen gıdalar arasında yer alıyor. Bununla birlikte tercih edilen yetiştirme sistemleri göz önüne alındığında, refah düzeyi ve verimi üst düzeyde tek başına sağlayacak bir sistemin bulunmadığı görülüyor.
Kafesli yetiştiricilik özellikle hayvan refahı açısından uygun olmayan bir yöntem olarak kabul ediliyor. Ancak bir yandan da Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak kullanılmaya devam ediliyor. Bu yöntemin tavukların yaşam şekline uymuyor olması, kafes yumurtalarının tüketilmemesi için yeterli bir sebep. Zaman içinde organik gıda olarak yumurta yetiştiriciliğinin artması ve sürdürülebilir yöntemler tercih edilmesi, birçok açıdan avantaj sağlayacak gibi görünüyor.


Kaynaklar:
https://verantwortung.metroag.de/schwerpunkte/rohstoffbeschaffung
https://www.gidabilgi.com/Makale/Detay/yumurta-cesitleri--organik-yumurta--selenyumlu-yumurta--koy-yumurtasi--934735
Alternatif ve Kafes Yetiştirme Sistemleri ile Üretilen Perakende Yumurtaların Kalite Özellikleri, Eda İlhan Tekin, Ece Çetin, Seran Temelli, Ayşegül Eyigör
Osmanlı Mutfağında Yumurta ve Yumurtalı Yemekler, dergipark.org.tr